غذای پروبیوتیک چیست؟

کارشناسان تغذیه از واژه پروبیوتیک برای ارگانیسم‌هایی استفاده می‌کنند که سلامت روده‌ها را با تنظیم اسیدهای هاضمه بهبود می‌دهد. برخی از غذاها مثل برخی جلبک‌های خاص به طور طبیعی حاوی این باکتری مفید هستند که در نتیجه‌ی تخمیر یا تماس با اسید رشد می‌کنند. صنعتگران غذایی می‌توانند آن را به مواد غذایی مانند ماست و لبنیات بیفزایند.

فواید غذای پروبیوتیک

برعکس آنتی‌بیوتیک که باکتری‌های مضر را از بین می‌برد، پروبیوتیک به تکثیر باکتری‌های مفید در مسیر گوارش کمک می‌کند. روده‌ها به طور طبیعی مملو از باکتری‌هایی هستند که به پردازش غذا و حذف تفاله‌ها کمک می‌کنند اما این فرآیند همیشه کاملا موثر نیست. تغذیه ضعیف، عدم تعادل میزان آب، بیماری و دیگر عوامل محیطی می‌تواند منجر به مشکلات هاضمه شوند. همه کارشناسان تغذیه بر این مسئله توافق ندارند که پروبیوتیک سبب درمان مشکلاتی مثل اسهال، یبوست یا سندروم روده تحریک‌پذیر می‌شود اما توافق گسترده‌ای در مورد کمک آن به حل این مشکلات وجود دارد.

پروبیوتیک در چه موادی موجود است؟

• محصولات لبنی

صنایع غذایی در بیش‌تر کشورها پروبیوتیک را به طور مصنوعی وارد شیر، ماست و برخی از انواع پنیرها می‌کنند تا به فرآیند هضم آن‌ها کمک کنند. شیر خام گاو و بز به مقدار کمی حاوی این باکتری‌هاست. شیر انسان میزان زیادی پروبیوتیک دارد که به عقیده کارشناسان به هاضمه نوزاد کمک می‌کند.

پس از این‌که پزشکان متوجه افزایش تحمل لاکتوز و دیگر مشکلات هاضمه ناشی از لبنیات شدند، محققان در اروپا و امریکای شمالی در ابتدای دهه 1900 با افزودن باکتری اسیدوفیلوس لاکتوباسیلیوس به شیر، شروع به آزمایش کردند. افزودن این باکتری شیر را قابل هضم‌تر می‌کند بدون این‌که طعم یا ترکیبات مغذی آن را تغییر دهد، بنابراین مصرف‌کننده می‌تواند هم‌چنان از فواید آن مثل کلسیم و پروتئین بهره ببرد بدون این‌که دل درد بگیرد.

امروزه صنایع غذایی، معمولا شیر را به طور اتوماتیک با این باکتری‌ها غنی نمی‌کنند، هرچند شیر پروبیوتیک که شیر اسیدوفیلیوس نامیده می‌شود در بسیاری از فروشگاه‌ها به عنوان جایگزینی برای کسانی که تحمل لاکتوزشان پایین است وجود دارد.

باکتری‌های مفید افزوده شده در بیش‌تر ماست‌ها استاندارد هستند. روی هر ماستی که کلمه “باکتری فعال و زنده” نوشته شده باشد حاوی این ماده است. این ماده به ماست افزوده می‌شود تا هنگام بستن ماست آن را غلیظ کند و فواید هضم آن اغلب امتیاز مضاعفی برای مصرف کننده است.

برخی از صنایع لبنی، پروبیوتیک بیش‌تر از حد معمول استفاده می‌کنند تا فواید آن را بیش‌تر کنند. بسیاری از آن‌ها وعده فواید بیش‌تر می‌دهند یا با کلمه «غذای شگفت‌انگیز» تبلیغ می‌شوند اما درستی این مطلب مورد تردید است.

• مواد غذایی غنی شده

لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس یکی از باکتری‌های تنطیم کننده هاضمه است. دیگر باکتری‌ها از این دسته و همچنین انواع بیفیدوباکتریوم در غذاهای تخمیری رشد می‌کنند. این باکتری‌ها به طور طبیعی وجود دارند هرچند در برخی از صنایع غذایی مقدار آن را طی مراحلی تقویت می‌کنند.

ترشی کلم و سویای تخمیری نمونه‌ی متداول این غذاها هستند که پروبیوتیک زیادی دارند.

• ترشی سبزیجات

  

ترشی سبزیجات نیز منبع خوبی از پروبیوتیک هاست. ترشی‌های خانگی به نسبت محصولات کارخانه‌ای پروبیوتیک بیش‌تری دارند زیرا مواد نگهدارنده موجود در محصولات کارخانه‌ای رشد باکتری را محدود می‌کنند. اما بیش‌تر این مسئله به فرآیند تهیه و سبزیجات مورد استفاده نیز بستگی دارد.

• گیاهان دریایی

گیاهان دریایی مثل پیرولینا، کورلا و جلبک آبی‌سبز که در بسیاری از کشورها مورد استفاده خوراکی قرار می‌گیرند اگر تازه باشند حاوی میزان زیادی باکتری بیفیدوباکتریوم هستند. پروبیوتیک این گیاهان بعد از خروج از دریا تا مدت زیادی زنده نمی‌ماند و این یعنی باید بعد از خروج از دریا به زودی مصرف شوند تا بتوان از فواید هاضمه آن بهره برد. خوردن آن‌ها به طور خام توصیه می‌شود زیرا پختن آن‌ها سبب از بین رفتن این باکتری می‌شود.

• مکمل‌های صنعتی

برخی از افراد غیر مصرف مواد طبیعی حاوی پروبیوتیک به دنبال مکمل‌های صنعتی آن نیز هستند. بیش‌تر آن‌ها با عنوان قرص‌های ترکیبی به فروش می‌رسند که حاوی مدل‌های مختلفی از این باکتری هستند. پزشکان گاهی این قرص‌ها را برای کسانی که بیماری‌های دوره‌ای هاضمه دارند به ویژه کسانی که از سندروم روده تحریک‌پذیر رنج می‌برند تجویز می‌کنند. این مکمل‌ها وقتی با غذا مصرف شوند به بدن کمک می‌کنند نرم‌تر کار کند. هنوز شواهدی بر این مبنی وجود ندارد که خوردن این مکمل‌ها بهتر از مصرف مواد طبیعی آن باشد که حاوی باکتری زنده و فعال هستند اما این سبب نمی‌شود افراد از مصرف این مکمل‌ها صرف‌نظر کنند.

عوارض جانبی احتمالی

غذاهای پروبیوتیک برای همه افراد مناسب نیستند و نتایج نامناسب نیز مشاهده شده است به ویژه در کسانی که رژیم شدیدی را بدون مواجهه قبلی با این باکتری شروع می‌کنند. ناراحتی معده، نفخ شکم و شلی مدفوع از علائم مشاهده شده در کسانی است که به طور ناگهانی میزان زیادی از این باکتری را وارد رژیم غذایی خود کرده‌اند. پیشنهاد می‌شود مصرف این ماده را کم کم شروع کنید مثلا یک وعده کوچک غذای حاوی پروبیوتیک در هر روز. به مرور زمان می‌توانید مقدار آن را زیاد کنید تا تحمل و شرایط روده‌ها با این ماده تناسب پیدا کند.