پرورش مسئولیت پذیری کودکان

کارهای خانه و خانه‌داری معمولا بین اعضای خانواده تقسیم می‌شوند و هرکس وظایف خود را بر عهده می‌گیرد، اما اکثر قریب به اتفاق مردم بر این نکته تاکید دارند که: «بگذارید کودکان کودک بمانند! نیازی نیست کودکان کار کنند، آن‌ها کوچک هستند؛ من کودکان خود را به انجام کارهای خانه مجبور نمی‌کنم». این امر باعث شد تحقیقاتی در این زمینه انجام شود. اکثر متخصصان بر این باورند که انجام کارهای خانه در زندگی کودکان ارزش بسیار زیادی دارد.

تحقیقات نشان می‌دهند که پذیرش بعضی مسئولیت‌ها، همچون انجام کارهای خانه، از سنین پایین برای کودکان سودمند است. پژوهشگری، جامعه آماری متشکل از ۸۴ نفر را از ناحیه سان‌فرانسیسکو انتخاب کرد. او این افراد را از سن ۳ تا ۲۵ سالگی تحت بررسی قرار داد. وی چنین نتیجه‌گیری کرد: «جوانانی که با اصول اجتماعی سازگار هستند، در کودکی نقش پررنگی در انجام کارهای خانه داشته و این کار را از سنین ۳ یا ۴ سالگی آغاز کرده بودند که نهایتا تاثیر مستقیمی بر آینده آنها داشته است.» تحصیلات، روابط، سطح IQ و مصرف مواد مخدر در این افراد را مورد بررسی قرار داده و در نهایت به این نتیجه رسید که بهترین ابزار پیش‌بینی برای سنجش موفقیت جوانان در ۲۵ سالگی، این است که آیا آن‌ها در سنین ۳ یا ۴ سالگی در انجام کارهای خانه کمک کرده بودند یا نه. عجیب است، نه؟ او در ادامه به تاکید این نکته می‌پردازد که کلید این مساله، شروع زودهنگام است؛ اگر صبر کنید تا کودک شما ۹ یا ۱۰ ساله شود، طرز فکر آنها متفاوت خواهد شد، بنابراین به گفته متخصصین، شروع زودهنگام، بهتر است.

انجام کارهای خانه به رشد توان ذهنی، ارزش‌ها و سلامت شخصی در کودکان کمک می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهند که کودکان در واقع هنگامی که در خانواده مشارکت معنادار دارند (همچون انجام کارهای خانه) احساس خوشحالی بیشتری می‌کنند. کودکان، انجام وظایف روزانه خود را در خانه یاد می‌گیرند و آن را به نحوی انجام می‌دهند که تمامی اعضای خانواده در آن مشارکت داشته باشند. کارهای خانه به کودکان کمک می‌کند احساس مشارکت و کارآمدی برای خانواده خود داشته باشند.

روان‌شناسان رشد بر این عقیده‌اند که انجام کارهای خانه، عامل قدرتمندی است که بر سلامت ذهنی فرد در دوران بلوغ و موفقیت حرفه‌ای وی تاثیر می‌گذارد. او می‌گوید والدین عادت دارند مسئولیت‌های خانه از دوش کودکان خود بردارند که در مقایسه با مزایای بلند مدت حضور کودکان در کارهای خانه، مساله‌ای «مشکل‌ساز» خواهد بود. «کودک شاد و برخوردار از سلامت ذهنی» همان چیزی است که خانواده‌های ما همواره به‌دنبال تحویل به جامعه هستند!

بررسی دیگری حاکی از تایید نتایج محققان پیشین است. آموزش مسئولیت پذیری در کودکان باید بسیار زودهنگام آغاز شده و در کودکی و نوجوانی ادامه یابد. این بررسی، والدین را بر آن می‌دارد تا راه‌هایی بیابند که از طریق آنها به کودکان بیاموزند که مسئول اعمال، تکالیف مدرسه، کارهای خانه و روابط خود هستند. مسئولیت‌ پذیری چیزی است که می‌توان در سنین کم به کودکان آموزش داد و نباید تا نوجوانی صبر کرد. اگر می‌توانیم این مهارت مهم زندگی را در سنین کمتر به کودکان خود آموزش دهیم، پس چرا باید صبر کرد؟ همانطور که محققان پیشنهاد می‌دهند اگر این کار را به تاخیر بیاندازیم، تنها وظیفه خود را دشوارتر کرده‌ایم.

بنابراین، می‌توانید هنگامی که کودک شما نخستین قدم‌ها را به سختی برداشت و قادر به جابجایی وسیله‌ای بود، به او آموزش دهید پوشک کثیف خود را دور بیندازد! پس از آنکه هر بار پوشک او را عوض کردید، او را تشویق کنید چند قدم تا سطل زباله بردارد و هنگامی که آن را در سطل زباله انداخت او را تشویق کنید. همچنین، می‌توانید به او آموزش دهید لباس‌های کثیف خود را در سبد لباس بیندازد و اسباب‌بازی‌های خود را پس از پایان بازی جمع‌آوری کند. خواهید دید که هنوز دو ساله نشده است و با کمترین تلاش ممکن، او را به کمک در انجام کارهای خانه متقاعد کرده‌اید. کودک این مساله را درک می‌کند و از اینکه مسئولیتی به او واگذار شده است، احساس رضایت می‌کند.

ما به عنوان والدین، ظرفیت‌های زیادی برای آموزش به کودکان خود داریم. هدف نهایی این است که آنها اعضای کارآمد جامعه باشند. جهان‌بینی‌های ما تاثیر مستقیم در تبدیل شدن به عضو کارآمد جامعه دارد اما به کودکان ما کمک می‌کند یاد بگیرند که مسئولیت پذیری مهارتی است که تمامی بخش‌های اجتماع (و کارمندان آینده) آن را تحسین می‌کنند. می‌توانیم از روزی که کودک ما نخستین قدم‌ها را بر می‌دارد، مسئولیت پذیری را به او یاد دهیم. می‌توانیم مسئولیت پذیری را همین امروز بدون توجه به سن آن‌ها، به کودکان خود آموزش دهیم. انجام کارهای خانه باعث تمیزتر ماندن خانه می‌شود و ابزار صحیح برای موفقیت کودکان در آینده را در اختیار آن‌ها خواهد گذاشت. این یک معامله برد-برد است که گسترش آن در خانواده‌ها بسیار ارزشمند است.